چرخه ریزش و رشد مو شامل سه مرحله اصلی است که به طور مداوم در حال تکرار است. این مراحل شامل فاز رشد (آناژن)، فاز استراحت (تلوژن)، و فاز ریزش (کاتاژن) می‌باشد. هر تار مو در پوست سر به طور مستقل این مراحل را طی می‌کند. این چرخه به شکل زیر است:
1. فاز رشد (آناژن)
این فاز طولانی‌ترین و فعال‌ترین مرحله رشد مو است که معمولاً ۲ تا ۷ سال طول می‌کشد. در این مرحله، سلول‌های ریشه مو به سرعت تقسیم می‌شوند و مو به طور فعال رشد می‌کند. حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد موها در این فاز قرار دارند. طول این فاز به عواملی مانند ژنتیک، سن، و سلامت کلی بدن بستگی دارد.
ویژگی‌های فاز آناژن:
- طول دوره: ۲ تا ۷ سال (گاهی بیشتر).
- میزان رشد: حدود ۱ سانتیمتر در ماه.
- فعالیت سلولی بالا در فولیکول مو.
2. فاز انتقالی (کاتاژن)
فاز کاتاژن یک مرحله انتقالی کوتاه است که حدود ۲ تا ۳ هفته طول می‌کشد. در این مرحله، رشد مو متوقف می‌شود و فولیکول مو به تدریج کوچک‌تر می‌شود و ارتباط آن با خون‌رسانی قطع می‌گردد. تنها حدود ۱ تا ۲ درصد موها در این فاز قرار دارند.
ویژگی‌های فاز کاتاژن:
- طول دوره: حدود ۲ تا ۳ هفته.
- توقف رشد مو.
- جداسازی مو از خون‌رسانی و کوچک شدن فولیکول.
3. فاز استراحت (تلوژن)
در این فاز که حدود ۳ تا ۴ ماه طول می‌کشد، فولیکول مو در حالت استراحت قرار دارد و رشد مو کاملاً متوقف می‌شود. موهای در این فاز معمولاً به راحتی می‌ریزند و این ریزش طبیعی است. حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد موها در این مرحله قرار دارند.
ویژگی‌های فاز تلوژن:
- طول دوره: حدود ۳ تا ۴ ماه.
- توقف کامل رشد مو.
- آماده‌سازی برای ریزش طبیعی.
4. فاز ریزش (اگزوژن)
فاز اگزوژن به نوعی ادامه فاز تلوژن است و موهای آماده برای ریزش از فولیکول جدا می‌شوند. این ریزش طبیعی است و حدود ۵۰ تا ۱۰۰ تار مو در روز در این فاز ریزش پیدا می‌کنند. پس از ریزش، فولیکول مو دوباره وارد فاز آناژن شده و چرخه جدیدی از رشد مو آغاز می‌شود.
ویژگی‌های فاز اگزوژن:
- طول دوره: چند روز تا چند هفته.
- ریزش طبیعی موهای قدیمی.
- آغاز رشد موهای جدید.
عوامل مؤثر بر چرخه رشد و ریزش مو
چرخه رشد و ریزش مو تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد، از جمله:
- ژنتیک: ژنتیک نقش مهمی در طول مدت و قدرت چرخه رشد مو ایفا می‌کند. برخی افراد به طور ژنتیکی دارای فاز آناژن طولانی‌تر و برخی کوتاه‌تر هستند.
- تغذیه: کمبود مواد مغذی مانند آهن، ویتامین‌های گروه B، روی و پروتئین می‌تواند باعث ضعف فولیکول مو و کاهش سرعت رشد آن شود.
- هورمون‌ها: هورمون‌ها به ویژه هورمون‌های جنسی (استروژن و آندروژن) می‌توانند بر رشد مو تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، افزایش آندروژن‌ها در مردان و زنان می‌تواند به نازک شدن موها و ریزش آن‌ها منجر شود.
- استرس: استرس می‌تواند چرخه رشد مو را مختل کند و باعث ورود زودرس موها به فاز تلوژن شود که این موضوع به ریزش موقت مو منجر می‌شود.
- بیماری‌ها: بیماری‌های مختلف مانند مشکلات تیروئید، آلوپسی آره‌آتا و سایر بیماری‌های خودایمنی می‌توانند چرخه رشد مو را مختل کنند.
- داروها: برخی داروها مانند شیمی‌درمانی، داروهای ضد افسردگی و داروهای فشار خون می‌توانند باعث ریزش مو شوند.
مراقبت و بهبود چرخه رشد مو
برای حفظ چرخه سالم رشد مو و جلوگیری از ریزش غیرطبیعی، رعایت نکات زیر مفید است:
- تغذیه مناسب: مصرف مواد غذایی حاوی پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند آهن، روی و بیوتین.
- مدیریت استرس: انجام تمرینات آرامش‌بخش و مدیتیشن برای کاهش استرس.
- مراقبت از پوست سر: استفاده از محصولات ملایم و مناسب برای پوست سر و اجتناب از شامپوها و مواد شیمیایی قوی.
- معاینات منظم: در صورت مشاهده ریزش غیرطبیعی مو، مشاوره با پزشک متخصص و بررسی علل احتمالی.
با درک صحیح از چرخه رشد و ریزش مو و مراقبت‌های لازم، می‌توان به حفظ سلامت و تراکم مو کمک کرد.
